၂၁ ရာစုရဲ႕ စိန္ေခၚမႈအတြက္ သင့္ကေလး အသင့္ျဖစ္ေနေစဖုိ႕

တကယ္ေတာ့ ကေလးေတြကို ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္တယ္ဆုိတာဟာ အင္မတန္မွကို သိမ္ေမြ႕တဲ့ ပညာရပ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ အင္တာနက္ေတြမွာ ေရးၾကတယ္၊ စာအုပ္ေတြမွာ ေရးၾကတယ္၊ ဘယ္လိုပဲေရးေရး၊ ဘယ္အရာကိုမွ ေလွနံဓားထစ္ က်င့္သံုးလို႕ မရပါဘူး။ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕ ကေလးရဲ႕ အေနအထားေပၚ မူတည္ျပီးပဲ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ ပ်ိဳးေထာင္သြားရတာပါ။
ဒီ ၂၁ ရာစုမွာေတာ့ လူတစ္ေယာက္ ေအာင္ျမင္ဖုိ႕အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ေတြဟာ ပုိျပီးေတာ့ မ်ားလာပါတယ္။ အရင္က စာတတ္ေပတတ္ပုဂၢိဳလ္ဆုိ ကုိယ့္မိခင္ဘာသာစကား ေရးတတ္ ဖတ္တတ္တယ္ဆုိ လံုေလာက္ျပီေပါ့။ ခုေခတ္က်ေတာ့ Global literacy လို႕ေခၚတဲ့ ကမာၻနဲ႕ခ်ီျပီး ေတြးႏုိင္ေခၚႏုိင္၊ ေျပာႏုိင္ဆုိႏုိင္တဲ့ အစြမ္းအစ၊ Digital literacy လို႕ေျပာရမယ့္ နည္းပညာေတြကို ဘယ္ေလာက္ထိ ကၽြမ္းကၽြမ္းက်င္က်င္ သံုးတတ္သလဲ ဆုိတာေတြ ထပ္တုိးလာပါတယ္။ ဒီႏွစ္ခု မရွိထားရင္ အဲဒီလူကို စာတတ္တယ္လို႕ ဒီေခတ္မွာ မသတ္မွတ္ေတာ့ပါဘူး။
ျပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ ကမာၻ႕စီးပြားေရးဖုိရမ္ လုပ္ေတာ့ တက္ေရာက္လာတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ေမးပါတယ္။ ေခတ္သစ္မွာ ေအာင္ျမင္ဖုိ႕ဆုိရင္ ဘယ္လုိအရည္အခ်င္းမ်ိဳးေတြ လုိလာမလဲ။ ဒီအခါ ေခတ္သစ္အတြက္ မရိွမျဖစ္ လိုအပ္လာမယ့္ အရည္အေသြး ၁၀ ခုကို ေခါင္းေဆာင္ေတြကေန ထုတ္ႏႈတ္ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါေလးေတြကုိ ေ၀မွ်ေပးပါရေစ။
၁။ ေျပာင္းလြယ္ျပင္လြယ္ျဖစ္ျခင္း (Flexibility)
အစားအေသာက္၊ အ၀တ္အစား စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ကေလးကို ဒါဆုိဒါမွ ဆုိတာမ်ိဳး အက်င့္မလုပ္နဲ႕၊ အလုိမလုိက္ပါနဲ႕။ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာမဆုိ အံ၀င္ခြင္က် ေနႏုိင္ေအာင္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေပးဖုိ႕ လိုပါတယ္။ ဒါမွသာ အခ်ိန္တုိအတြင္း အေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ ေခတ္ၾကီးထဲမွာ သူဟာ အလြယ္တကူ အသားက်သူတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာမွာပါ။
၂။ ညွိႏိႈင္းေဆာင္ရြက္တတ္ျခင္း (Negotiation)
အေဆာ့မက္တဲ့ကေလး၊ ညဘက္ဆုိ မအိပ္တတ္တဲ့ကေလး၊ အစားမစားတဲ့ကေလးကို ဘယ္ေလာက္ေဆာ့ခြင့္ေပးမယ္၊ ျပီးရင္ အစားစားရမယ္ ဆုိတာမ်ိဳးေလး ညွိႏိႈင္းေပးပါ။ ငါ မိဘပဲ ဆုိတာမ်ိဳးနဲ႕ တစ္ဖက္သတ္မလုပ္ပါနဲ႕။ ၾကာတဲ့အခါ ကေလးဟာ တစ္ဖက္သတ္ ဆိုတာေတြနဲ႕ ယဥ္လာျပီး သူကိုယ္တုိင္လည္း တစ္ဖက္သတ္လုပ္ရင္ လုပ္လာမယ္၊ သူမ်ားက သူ႕ကုိ တစ္ဖက္သတ္ လုပ္ေနလည္း ျငိမ္ခံေနတဲ့ကေလးမ်ိဳး ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။
၃။ ၀န္ေဆာင္မႈေပးတတ္ျခင္း (Service orientation)
အိမ္ကုိ ဧည္႕သည္ေတြ လာတဲ့အခါ ကေလးကုိပါ ဧည္႕ခံေစပါ။ အေအး၊ ေကာ္ဖီခ်ေပးတာ၊ ႏႈတ္ဆက္ေစတာ၊ ဒါမ်ိဳးေတြ အေလ့အက်င့္ လုပ္ခုိင္းပါ။ တကယ္ေတာ့ ၀န္ေဆာင္မႈဆုိတာ ကုိယ္ခ်င္းစာစိတ္ပါပဲ။ ငါသာ သူ႕ေနရာမွာဆုိ ဘယ္လိုမ်ိဳးေလး အဆင္ေျပေအာင္ လုပ္ေပးလိုက္ရမလဲ ဆိုျပီး ေတြးတတ္တဲ့ အေလ့အထရွိေနဖို႕ အဓိက လိုတာပါ။ အဲဒီစိတ္ေလး ငယ္ငယ္ကတည္းက ၀င္သြားရင္ ၾကီးလာတဲ့အခါ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးမွာ အဆင္ေျပမယ္။ ျပံဳးရႊင္ခ်ိဳသာစြာနဲ႕ ဘယ္သူ႕ကုိမဆုိ ႏႈတ္ဆက္တတ္မယ္။ လူခ်စ္လူခင္ မ်ားပါမယ္။
၄။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္း (Decision making)
ကေလးကို ဒါ လုပ္၊ ဒီကို သြား ဆုိတာမ်ိဳး မေျပာဘဲ သူ႕အရြယ္နဲ႕ ကုိက္ညီတဲ့ ကိစၥရပ္တုိင္းမွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ေစပါ။ အျပင္သြားဖိုိ႕ အက်ီၤေရြးတယ္ ဆုိပါစို႕။ မိဘက ဆင္ေပးလိုက္တာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ သူ႕ကို ေရြးခ်ယ္ခုိင္းပါ။ ဘာအေရာင္၊ ဘာအက်ီၤ၊ ျပီးေတာ့မွ သူ႕ေရြးခ်ယ္မႈရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္ႏုိင္တာေတြကို ကေလးဉာဏ္မီႏုိင္သေလာက္ ရွင္းျပပါ။ ဒါဆုိ ေနာက္ဆက္တြဲအေကာင္းအဆုိးကုိ စဥ္းစားျပီး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်တတ္တဲ့ အေလ့အက်င့္ ရွိလာပါလိမ့္မယ္။
၅။ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ အရည္အေသြးျမင့္မားျခင္း (Emotional intelligence)
EQ ျမင့္ဖုိ႕ကေတာ့ ခုေနာက္ပုိင္းမွာ တအားကို ေျပာလာၾကတာ မိဘမ်ားလည္း သိျပီးျဖစ္မွာပါ။ အဓိကက စိတ္ခံစားခ်က္ေတြကို သိဖို႕၊ ထိန္းႏုိင္ဖုိ႕ပါပဲ။ တိုတိုေျပာရရင္ စိတ္အလိုမလိုက္ဖို႕ေပါ့။ ဒီေနရာမွာလည္း မိဘေတြအေနနဲ႕ ကုိယ့္ကေလးကုိ ပ်ိဳးေထာင္ေပးတာမ်ိဳး လုပ္ႏုိင္ပါတယ္။ မနက္ေစာေစာ ကေလးက မထခ်င္ဘူးဆုိရင္ အလုိလုိက္ျပီး ျပန္ေပးမအိပ္ပါနဲ႕၊ ထခုိင္းပါ။ အဲဒီလို ကုိယ့္စိတ္ကုိယ္ ႏုိင္နင္းတဲ့ အေလ့အက်င့္ေလး ငယ္ငယ္ကတည္းက ပ်ိဳးေထာင္ေပးထားမွ ၾကီးလာတဲ့အခါ EQ ျမင့္သူတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။
၆။ အမ်ားနဲ႕ ညွိႏိႈင္းေဆာင္ရြက္တတ္ျခင္း (Coordinating with others)
ေမာင္ႏွမခ်င္း၊ ကေလးကေလးခ်င္း ေပးေဆာ့ပါ။ လိုအပ္ရင္ မိဘကပါ ၀င္ျပီးေဆာ့ပါ။ ဒါမွ ကေလးဟာ ညွိႏိႈင္းတတ္သူ၊ မတူညီတာကို သည္းခံတတ္သူတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာမွာပါ။
၇။ လူအမ်ားကို စီမံခန္႕ခြဲတတ္ျခင္း (People management)
ဒါကေတာ့ လူေတြကို ဘယ္လိုစည္းရံုးရမယ္၊ လံႈ႕ေဆာ္ရမယ္၊ ညွိႏိႈင္းရမယ္၊ လူ႕သေဘာ သဘာ၀ေတြအေၾကာင္း သိထားရမယ္။ ဒါကို ဆုိလိုတာပါ။ ဒီအတြက္ ကေလးကို ေခါင္းေဆာင္စိတ္ ရွိေနေအာင္၊ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ ယံုၾကည္မႈရွိေအာင္ ပ်ိဳးေထာင္ထားဖုိ႕ လုိပါတယ္။ ကေလးေတြအခ်င္းခ်င္း ေဆာ့ေနတဲ့အခါ သတိထားၾကည္႕ၾကည္႕ပါ။ ကိုယ့္ကေလးက ကေလးေတြအားလံုးၾကားထဲ ေခါင္းေဆာင္တစ္ေယာက္လုိ ပံုစံေပါက္ေနျပီဆုိရင္ေတာ့ ကုိယ့္ရဲ႕ ပ်ိဳးေထာင္မႈဟာ လမ္းေၾကာင္းမွန္ေပၚ ေရာက္ေနျပီလို႕ သတ္မွတ္ႏုိင္ပါတယ္။
၈။ တီထြင္ဖန္တီးႏုိင္စြမ္း (Creativity)
ပန္းခ်ီသင္ေပးတာ၊ သိပ္ငယ္လြန္းရင္လည္း ပံုေတြဆြဲေစတာ၊ အေရာင္ေလးေတြ ျခယ္တာ စတဲ့ ကစားနည္းေတြက ကေလးရဲ႕ တီထြင္ၾကံဆႏုိင္စြမ္းကို ျမင့္တက္ေစပါလိမ့္မယ္။
၉။ က်ိဳးေၾကာင္းဆက္စပ္ ေတြးေခၚႏုိင္စြမ္း (Critical thinking)
က်ိဳးေၾကာင္းဆင္ျခင္ႏုိင္ဖုိ႕ဆုိတာ အင္မတန္မွကို လိုအပ္တဲ့ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအရည္အေသြး မရွိရင္္ အလြယ္တကူ လိမ္ခံရမယ္။ လူ႕အသို္င္းအ၀ုိင္းထဲ ရွင္သန္ဖုိ႕ရာ မလြယ္ဘူး။ ကေလးဘ၀မွာေတာ့ သူတို႕ေတြဟ အားလံုးကို သိခ်င္ၾကတယ္။ ေမေမ ဒါက ဘာလို႕အဲ့လိုျဖစ္တာလဲ၊ ေဖေဖ ေနက ဘာလို႕အေရွ႕က ထြက္တာလဲ စတဲ့ ေမးခြန္းေတြကို တတ္ႏုိင္သေလာက္ ေျဖေပးပါ။ အေရွ႕က ထြက္ခ်င္လို႕ ထြက္တာေပါ့ ဆုိျပီး စိိတ္မရွည္ဘဲ ေျဖလိုက္ရင္၊ အေမးအျမန္းက ထူလုိက္တာ ဆုိတာမ်ိဳး ျပစ္တင္မိရင္ ကေလးက အဲဒီလိုဆက္စပ္ေတြးေခၚတာေတြ မလုပ္ေတာ့ဘဲ အခ်က္အလက္ကုိပဲ အေသမွတ္တဲ့သူတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။
၁၀။ ျပႆနာေျဖရွင္းျခင္း (Problem solving)
ကေလးအတြက္ ျပႆနာဆုိတာ ဘာမ်ားျဖစ္မလဲ။ ခဲတံက်ိဳးသြားတာ၊ သူ ၾကိဳက္တဲ့ပစၥည္းတခုခု ပ်က္စီးသြားတာ စတာေတြက သူ႕အတြက္ ျပႆနာေတြေပါ့။ ဒါေတြကို သူ ဘယ္လုိသေဘာထားသလဲ၊ ရင္ဆုိင္ေက်ာ္လႊားသလဲဆုိတာ အေရးၾကီးပါတယ္။ အဲဒီအျပင္ မိဘေတြအေနနဲ႕ သူ႕အတြက္ ျပႆနာေတြလည္း ဖန္တီးေပးလုိ႕ရပါေသးတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ကေလးရဲ႕ ဉာဏ္ရည္ဉာဏ္ေသြးကို ဖြံ႕ျဖိဳးေစတဲ့ အရုပ္ဆက္ကစားနည္းလုိ ေနာက္ဆံုးသူလုိခ်င္တာ ရလာဖုိ႕အတြက္ လက္ရွိ ၾကံဳသလို ဆက္ထားတဲ့ အရုပ္ေတြကို သူဘယ္လုိေျဖရွင္းမလဲ ဆုိတဲ့ပံုစံနဲ႕ သူ႕ရဲ႕ ျပႆနာေျဖရွင္းမႈ အရည္အေသြးကို ပ်ိဳးေထာင္ေပးလုိ႕ရပါတယ္။
ဆယ္ေက်ာ္သက္ခ်င္း တူေပမယ့္၊ လူ႕ေလာကထဲ ေရာက္တာ ၁၅ ႏွစ္ ၁၆ ႏွစ္ေလာက္ ရွိေသးတာခ်င္း တူေပမယ့္ တစ္ေယာက္က ကုိယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္မႈရွိတယ္၊ စဥ္းစားေတြးေခၚတတ္တယ္၊ လူေတြနဲ႕ ေပါင္းသင္းတတ္တယ္၊ အျမင္က်ယ္တယ္၊ ျပႆနာေတြကို သူ႕နည္းသူ႕ဟန္နဲ႕ အေကာင္းဆံုးေျဖရွင္းႏုိင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္တစ္ေယာက္ကေတာ့ လူၾကီးေျပာမွ လုပ္တတ္တယ္၊ လူၾကီးပါမွ သြားရဲလာရဲတယ္၊ အေပါင္းအသင္း မ၀င္ဆံ့ဘူး၊ ဘာမဟုတ္တဲ့ ျပႆနာေလးအတြက္ အၾကီးအက်ယ္ တုန္လႈပ္ေနတယ္။
ဘာလို႕ ဒီလုိေတြကြာျခားေနတာလဲ။
အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ ငယ္ငယ္က သူတို႕မိဘေတြက သူတို႕ကုိ ဘယ္လုိျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ခဲ့သလဲ ဆိုတာေၾကာင့္ပါပဲ။
ဒါေၾကာင့္မို႕ မိဘမ်ားအေနနဲ႕ ကုိယ့္ကေလးကို ေခတ္သစ္အတြက္ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနေအာင္ ခုကတည္းက အေကာင္းဆံုး ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ႏုိင္ၾကေစဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ေဒါက္တာ ျဖိဳးသီဟ

သင့္ကေလးကို မျဖစ္မေန ေျပာျပထားရမယ့္ အခ်က္(၇)ခ်က္

သက္ငယ္မုဒိမ္းမႈေတြဟာ လက္ရွိ ကၽြန္ေတာ္တို႔ႏုိင္ငံမွာ အင္မတန္မွကုိ အေတြ႕ရမ်ားေနတဲ့ ျပႆနာတစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲၿပီး ပညာမတတ္၊ လူေနမႈအဆင့္အတန္း နိမ့္က်တဲ့အသိုင္းအ၀ုိင္းမွာ ဒီျပႆနာေတြ ျဖစ္ႏုိင္ေခ် ပိုမ်ားေပမယ့္ ဘယ္ကေလးမဆုိ ၾကံဳေတြ႕ရႏုိင္ပါတယ္။ လက္ရွိအရြယ္ေရာက္ၿပီးသား အမ်ိဳးသား၊ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႕ စကားေျပာၾကည္႕တဲ့အခါ အဓမၼျပဳက်င့္မႈေလာက္ထိ မဟုတ္ေတာင္ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြကို ပံုစံတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ငယ္စဥ္အခါက ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ၾကရဖူးတာကို အံ့အားသင့္ဖြယ္ သတိထားမိခဲ့ပါတယ္။
ကေလးေတြဟာ လူၾကီးထက္စာရင္ အသိပညာနည္းပါတယ္။ ခြန္အားနည္းပါတယ္။ ဒီအတြက္ ကေလးကို အလြယ္တကူ အႏုိင္က်င့္လို႕ ရတယ္။ အၾကမ္းဖက္လို႕ ရတယ္။ ဒါက လူၾကီးနဲ႕ ကေလးၾကားက ကြာျခားခ်က္ေတြ။ ကေလးတစ္ေယာက္ကို ေတြ႕တဲ့အခါ ကုိယ္က်င့္သိကၡာ ေကာင္းသူက ဒီကြာျခားခ်က္ကို အလြဲသံုးစား မလုပ္ဘူး။ ကေလးကို ေစာင့္ေရွာက္ေပးမယ္။ ကာကြယ္ေပးမယ္။ ဒီလုိ ကုိယ္က်င့္သိကၡာ မေကာင္းသူကေတာ့ ကေလးတစ္ေယာက္ကုိ ေတြ႕တဲ့အခါ အႏုိင္က်င့္စရာလို႕ ျမင္မယ္။ အၾကမ္းဖက္ေစာ္ကားမယ္။ ဘာလို႕ဆုိေတာ့ ကေလးပဲ၊ ငါဘာလုပ္လဲ သိမွာမွမဟုတ္တာလို႕ ေတြးတာကိုး။ ဒါေၾကာင့္မို႕ ကေလးေတြကုိ သိေအာင္ ေျပာျပထားရမယ္။ ဒါမွ ဒီလုိလုပ္တာဟာ သူတုိ႕ကုိ မေကာင္းတဲ့အျပဳအမူတစ္ခု လုပ္ေနတာပါလား ဆုိတာ သိလိမ့္မယ္။
ဒါမွ လက္မခံဘဲ ျငင္းဆန္ႏုိင္လိမ့္မယ္။ ဒီအတြက္ ကေလးေတြကို ဘာေတြ သင္ေပးထားဖုိ႔ လိုမလဲ။
၁။ ရင္သား၊ တင္ပါးနဲ႕ လိင္အဂၤါ စတဲ့ ခႏၶာကုိယ္အစိတ္အပုိင္းေတြဟာ သီးသန္႕ဆန္တဲ့ Private parts ေတြ ျဖစ္တာေၾကာင့္ ဘယ္သူပဲျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီေနရာေတြကို လာကုိင္ရင္ လံုး၀လက္သင့္မခံဖို႕ မွာထားပါ။ အေဖႏွင့္အေမကလြဲၿပီး ဘယ္သူကမွ အဲဒီအစိတ္အပိုင္းေတြကို အ၀တ္မပါဘဲ မျမင္သင့္ေၾကာင္း ေျပာျပပါ။ ကေလးတခ်ိဳဳ႕ဟာ ဒီလိုကိစၥေတြ ၾကံဳရတဲ့အခါမွာ ဘာလုပ္လို႔ လုပ္လိုက္မွန္းေတာင္ မသိၾကပါဘူး။ အေၾကာင္းကေတာ့ လူၾကီးေတြက ေျပာျပမထားၾကလို႔ပါ။
၂။ ဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွ သူတို႕ရဲ႕ အဲဒီအစိတ္အပို္င္းေတြကို ဓါတ္ပံုရုိက္ခြင့္ မရွိေၾကာင္းလည္း ေျပာထားပါ။ ကမာၻမွာဆုိရင္ ကေလးသူငယ္နဲ႕ လိင္ဆက္ဆံရတာကို တပ္မက္တဲ့သူေတြဆီ အဲဒီဓါတ္ပံုေတြ ေရာင္းခ်တာမ်ိဳးက လိင္လုပ္ငန္းတစ္ခုအေနနဲ႕ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ကို ရွိပါတယ္။
၃။ အဲဒီလိုပဲ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကေန သူ႕ရဲ႕ အဲဒီလိုအစိတ္အပိုင္းေတြကို ကုိင္ၾကည္႕ဖုိ႕ ကေလးကို ေျပာလာရင္လည္း လက္သင့္မခံဖုိ႔ ေျပာထားပါ။ ဘာလို႔ဆုိေတာ့ က်ဴးလြန္သူေတြဟာ ကေလးကို အဲဒီလိုကုိင္ၾကည္႕ခုိင္းျခင္းျဖင့္ အဓမၼျပဳက်င့္မႈကို စတင္တတ္ၾကလို႔ပါပဲ။
၄။ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အကုန္အစင္ကုိ မိဘကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာျခင္းကသာ သူတို႕အတြက္ ေဘးကင္းမွာျဖစ္ေၾကာင္း ကေလးကုိ အသိေပးထားပါ။ လူၾကီးကုိ ျပန္ေျပာရင္ သတ္ပစ္မယ္၊ ဒုကၡေပးမယ္ဆုိၿပီး က်ဴးလြန္သူေတြဟာ ကေလးေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္ထားတတ္ၾကလို႕ ျဖစ္ပါတယ္။
၅။ မူမမွန္တဲ့ အေျခအေနေတြ ျဖစ္လာရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ ျဖစ္ေနတယ္လုိ႔ ခံစားရရင္ ခ်က္ခ်င္းေရွာင္ထြက္ဖုိ႕ အသိေပးပါ။ လူၾကီးမိဘဆီ လွ်ိဳ႕၀ွက္ဆက္သြယ္ႏုိင္ေအာင္လည္း သင္ေပးထားပါ။ (ကေလးနဲ႕မိဘသာ သိတဲ့ဆက္သြယ္မႈမ်ိဳး ဥပမာ သီခ်င္းတစ္ပုဒ္ဆုိလိုက္တာ၊ ထူးၿခားေသာအသံတခုခု ျပဳတာ) တအားရုန္းကန္ ေအာ္ဟစ္ျပန္ရင္လည္း ကေလးကို တခုခု အႏၱရာယ္ေပးလိုက္မွာ စိုးရိမ္ရျပန္ပါတယ္။ ဒါကိုလည္း သတိထားေစခ်င္တယ္။
၆။ ကေလးဆီမွာ လွ်ိဳ႕၀ွက္ထားတာ ဘာတစ္ခုမွ ရွိမေနေစဖုိ႔ မွာထားပါ။ နည္းနည္းၾကီးတဲ့ ကေလးက ကေလးအခ်င္းခ်င္း ျပဳလုပ္တာမ်ိဳးရွိႏုိင္ၿပီး၊ နင္ ငါနဲ႕ကစားရတာ ေပ်ာ္ရင္ ဒီကိစၥကုိ လွ်ိဳ႕၀ွက္ထားေၾကး ဆုိတာမ်ိဳးနဲ႕ ကေလးကို မွာထားတတ္ၾကတယ္။
၇။ အခုသင္ေပးခဲ့သမွ်ေတြအားလံုးဟာ သူစိမ္းမ်ားနဲ႕သာ သက္ဆုိင္တာမဟုတ္ဘဲ မိသားစု၀င္မ်ား၊ ေဆြမ်ိဳးမ်ား၊ ရင္းႏွီးသူမ်ားနဲ႕ ကေလးအခ်င္းခ်င္းမွာပါ အဲဒီလိုျပဳမူူမႈမ်ား ရွိလာရင္ လူၾကီးမိဘကုိ အသိေပးဖို႔လိုမွာျဖစ္ေၾကာင္း အသိေပးထားပါ။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ လုပ္ထားတဲ့ စစ္တမ္းအရ ကေလးသူငယ္အဓမၼျပဳက်င့္မႈေတြမွာ သူစိမ္းျပဳက်င့္တာက ၇ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ရွိၿပီး က်န္ ၉၃ ရာခုိင္ႏႈန္းမွာေတာ့ ရင္းႏွီးသူေတြရဲ႕ ျပဳက်င့္ၿခင္းကို ခံခဲ့ၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕ျမန္မာႏုိင္ငံမွာလည္း စစ္တမ္းရယ္လို႕ ခုိင္ခုိင္မာမာ မရွိေသးေပမယ့္ လတ္တေလာ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြအရ ရင္းႏွီးသူမ်ားကသာ ျပဳက်င့္ေနၾကတာ မ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႕ ကေလးမိဘေတြ၊ အုပ္ထိန္းသူေတြအေနနဲ႕ ကုိယ့္ကေလးကုိ ဒီလို အသိပညာေတြ ေပးထားျခင္းျဖင့္ ကေလးေတြအတြက္ မွန္ကန္တဲ့ ကာကြယ္ေပးမႈေတြ လုပ္ထားၾကဖုိ႕ လိုပါတယ္။

ေရးသားသူ Dr. Phio Thiha

Extrovert or Introvert.

လူနွစ္မ်ိဳးရိွတယ္ဆိုတာ သိထားရပါမယ္။ တစ္မ်ိဳးက extrovert တစ္မ်ိဳးက introvert.
ကိုယ့္typeက Introvert လား extrovert လား သိထားရင္ နည္းနည္းသက္သာတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ introvert ေတြကို လူေတြက သိပ္နားမလည္ၾကဘူး။ သူတို႔ အထင္က တစ္မ်ိဳးျဖစ္ေလေလ ကိုယ္ကလည္း ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ စိတ္ပ်က္မိေလေလ ျဖစ္တတ္လို႔ပါ။
introvert က လူမ်ားမ်ားနဲ႔ ေရာလို႔မရဘူး။ စကားမ်ားမ်ား မေျပာတတ္ဘူး။ လူအမ်ားစုေဝးၾကၿပီဆုိ သူက ေဒါင့္တစ္ေဒါင့္မွာ ကပ္ၿပီး တိတ္တိတ္ေလး ၾကည့္ေနတတ္တယ္။ သူတစ္ေယာက္တည္း အဲလို ၾကည့္ေနရတာကို ႀကိဳက္တယ္။ သူ႔ကို လူေတြစကားလာေျပာရင္ ဘာျပန္ေျပာရမွန္ ရုတ္တရက္ မသိလို႔ လူေတြစကားလာမ်ားတာကို စိတ္အေနွာင့္အယွက္ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ခင္တဲ့ မင္တဲ့သူေတြကိုေတာ့ တစ္ခြန္းျခင္း ေအးေအးေဆးေဆး အၾကာႀကီး ေျပာနိုင္တယ္။
သူနဲ႔ စကားေျပာရမယ့္သူကို ေ႐ြးသလို ေျပာမယ့္အေၾကာင္းအရာကိုလည္း ေ႐ြးတယ္။ စကားစံုေအာင္ မေျပာတတ္ဘူး။ ေတာင္ေရာက္ ေျမာက္ေရာက္ မေျပာတတ္ဘူး။ အာလာပသာလာပလည္း မေျပာတတ္ဘူး။
စျခင္းေနာက္ျခင္း လုပ္ခဲတယ္။ ႐ႊတ္ေနာက္ေနာက္ မေနတတ္ဘူး။ သူမ်ား႐ႊတ္ေနာက္ေနာက္လုပ္ရင္လည္း သူနားမလည္နိုင္ဘူး။
လူေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စိတ္ပင္ပန္းတတ္တယ္။
သိပၸံပညာရွင္ေတြ ေတြးေခၚပညာရွင္ႀကီးအာကာသယာဥ္မႈးေတြ ေဆးပညာရွင္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက introvert ေတြ။ သူတို႔ introvert ျဖစ္လို႔သာ တစ္ေယာက္တည္း နာရီေပါင္းမ်ားစြာ ရက္ေပါင္းမ်ားစြာ ေနၿပီး အလုပ္လုပ္နိုင္တာ။ introvert မဟုတ္ရင္ တစ္ေယာက္တည္း အခ်ိန္အၾကာႀကီး မေနနိုင္ဘူး။
extrovert က က်ေတာ့ အဲသလို မဟုတ္ဘူး။ extrovert က လူေတြနဲ႔ထိေတြ႕ေျပာဆိုဆက္ဆံေနရမွ။ သူငယ္ခ်င္းေတြ အေပါင္းအေဖာ္ေတြနဲ႔ တရံုးရံုးလုပ္ေနရမွ။ သူ႔မွာ သူငယ္ခ်င္းေတြလည္း အမ်ားႀကီးရိွတယ္။ သူ႔သူငယ္ခ်င္း အေပါင္းအသင္းနဲ႔ ေတြ႕ရေတာ့မယ္ဆိုရင္ကို အူေတြျမဴးၿပီး ေပ်ာ္ေနတာ။ လူအသစ္ေတြနဲ႔ ခင္လြယ္မင္လြယ္ ရင္းနီွးလြယ္တယ္။
introvert က သူငယ္ခ်င္း နည္းနည္းပဲထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတို႔က လူအသစ္ေတြနဲ႔ မေပါင္းခ်င္ဘူး။ လူေဟာင္းေတြနဲ႔ပဲ ရိုးရိုးပဲ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေနသြားခ်င္တာ။
extrovert ကို လူေတြက ပိုခင္ၾကတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ သူက စကားေျပာေနရရင္ ႀကိဳက္တဲ့သူဆိုေတာ့ လူေတြက သူနဲ႔ေတြ႕ရင္ မပ်င္းရလို႔ေလ။
ဘာေျပာရေျပာရ ေျပာေနရရင္ ၿပီးေရာ ႀကိဳက္တယ္ ဆိုတဲ့သူျဖစ္ေနေတာ့ သူက စမယ္ ေနာက္မယ္ သူ႔အေၾကာင္းကိုယ့္အေၾကာင္း ဘာမွအေရးမႀကီးတဲ့အေၾကာင္းလည္း ေျပာတယ္ ၊ လူေတြရဲ႕ ခင္မင္မႈကိုရတာ ႀကိဳက္တယ္ ဆိုေတာ့ introvert နဲ႔ extrovert ယွဥ္လိုက္ရင္ extrovert က လူခ်စ္လူခင္မ်ားပါတယ္။
introvert က အေၾကာင္းအရာေ႐ြးတယ္ ၊ ဒါအျပင္ ေျပာမယ္ႀကံၿပီးခါမွ ေတာ္ပါၿပီေလ မေျပာလည္း ရတာပဲ ဆိုၿပီး သူက ပါးစပ္ပိတ္သြားေရာ။ အဲဒီေတာ့ လူေတြ ဟင္ သူက ငါတို႔ကို မခင္ဘူး မခင္လို႔ ဘာစကားမွ မေျပာတာ မခင္လို႔ ငါတို႔နဲ႔ မေရာတာလို႔ ထင္သြားတတ္တယ္ေနာ္။ အမွန္ေတာ့ သူက မခင္တာ မဟုတ္ဘူး ခင္ပါတယ္ ၊ ဒါေပမယ့္ introvert ျဖစ္ေနေတာ့ သူက အတြင္းလွည့္ျဖစ္ေနတယ္။ သူ႔အတြင္းထဲကို ျပန္ျပန္လွည့္ၾကည့္ၿပီး သူ႔အတြင္းထဲက မေျပာပဲေနလို႔ရရင္ မေျပာေတာ့ဘူး။
ေျပာၿပီး ၿပီးေရာ ဆိုတဲ့သူလည္း မဟုတ္ဘူး ၊ ေျပာၿပီး ျပန္ျပန္စဥ္းစားတယ္ ၊ အဲဒါက ဘယ္လို ၊ ဟိုဟာက ဘယ္လို စသျဖင့္ ၊ ၿပီးေတာ့ သူက အဲဒါေတြ အကုန္လံုးကို အစာေခ်သလို ျပန္ေခ်တယ္။ ျပန္ေတြးၿပီး အစာေခ်သလို ေခ်လိုက္ရမွကို သူက ေနသာထိုင္သာ ရိွတယ္။
သူမွားသြားရင္ သူ႔အမွားသူ တနံု႔နံု႔နဲ႔ ေတြးမၿပီးေတာ့ဘူး။ လူေတြအတြက္ ဘာမွ seroius ျဖစ္စရာမလိုတာကို သူက ျဖစ္ေနေတာ့ သူ႔မွာ မၿပီးနိုင္မစီးနိုင္ျဖစ္ေနတာကို လူေတြက စိတ္မရွည္ဘူး။ သူမ်ားက ၿပီးၿပီ ၊ ေမ့သြားၿပီ ၊ သူက မၿပီးေသးဘူး ေျပာေနတုန္း ။ ၾကာေတာ့ သူ႔ကို အဲဒါႀကီး ေမ့လိုက္ပါေတာ့ကြာလို႔ ေျပာယူရတဲ့အထိပဲ serious ျဖစ္တတ္တယ္။
ဒီေနရာမွာ extrovert က ေအးေဆးပဲ။ သူမွားသြားလည္း သိပ္စိတ္မပူဘူး။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ သူ႔ကို လူေတြက ဒီေလာက္ႀကီး seroius ျဖစ္ေနမွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ သိထားလို႔။ လူေတြကို သူကလည္း သိပ္serious ျဖစ္မေနဘူး။ အခင္အမင္ပ်က္တယ္ ဆိုတာ မေပ်ာ္တတ္တဲ့သူေတြၾကားမွာ ျဖစ္ၾကတာလို႔ သူယံုၾကည္တယ္။ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ ခင္ၾကတယ္ဆိုရင္ စ ေနာက္ အမွားပါလည္း ခြင့္လႊတ္လိုက္ အၾကာႀကီး သိပ္ေတြးမေနနဲ႔ ဆိုတဲ့သူမ်ိဳး။
introvert က လူေ႐ြးေပါင္းသလို သူတို႔ခင္မိရင္လည္း တစ္သက္တာပဲ။ သူတို႔တကယ္ခင္တဲ့သူ သူတို႔ကို စိတ္ဆိုးမွာ သိပ္ေၾကာက္တတ္တယ္။ စိတ္ဆိုးသြားရင္လည္း သူတို႔မွာ ဘာလုပ္ရမွန္း မသိေအာင္ျဖစ္တတ္ၾကတယ္။ ေခ်ာ့တယ္ ဆိုတာ သူတို႔သိပ္မလုပ္တတ္ဘူး ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ ခ်စ္တဲ့ခင္တဲ့သူအတြက္ အနစ္နာခံရဖို႔ ဝန္မေလးတတ္ပါဘူး။ လိုလိုလားလား အနစ္နာခံတတ္ၾကပါတယ္။
ခ်စ္မိၿပီဆို စဲြစဲြၿမဲၿမဲခ်စ္တဲ့သူမ်ိဳးပါ။ စိတ္ပ်က္လို႔ ဟင္ခနဲ ဆိုလည္း လွည့္ကိုမၾကည့္ေတာ့ဘူးဆိုတဲ့သူေတြပါ။ သူတို႔ကို နားလည္နိုင္တဲ့သူ ရွားလို႔ တစ္ကိုယ္တည္း အထီးက်န္ေနတတ္ၾကတာလည္း မ်ားပါတယ္။
ကိုယ္ဟာ introvert တစ္ေယာက္ျဖစ္ေနရင္ introvertေတြဟာ လူ႔ေလာကမွာ ေနရတာ အခက္ေတြ႕ရတာ ပိုမ်ားတယ္ ဆိုတာ သေဘာေပါက္ထားရမယ္ အဲဒါ ဘာ့ေၾကာင့္ဆိုတာ နားလည္ထားဖို႔ လိုပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ introvert စစ္စစ္ extrovert စစ္စစ္ ဆိုတာ ျဖစ္ခဲပါတယ္။ နည္းနည္းေရာေနတတ္တာခ်ည္းပါ။
အဲဒီေတာ့ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ introvert ဘက္မ်ားတယ္ ဆိုရင္ေတာင္ extrovert ေလးနည္းနည္း ရိွပါေသးတယ္။ လူေတြနဲ႔ ေရာေရာေနွာေနွာ ရီရီေမာေမာေလး အခ်ိန္အတိုင္းအတာေလး တစ္ခုထိေတာ့ ေနလို႔ရပါတယ္ ၊ ေပ်ာ္ရမွာပါ။ အၾကာႀကီးသာ မရတာ။ ကိုယ့္ Type ကိုကိုယ္သိၿပီး အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ယူသြားလို႔ရပါတယ္။ တစ္ခါတေလ introvert တစ္ေယာက္က လိုအပ္ရင္ extrovert ျဖစ္လို႔ရေသးတယ္။ အၿမဲတမ္းႀကီးေတာ့ မျဖစ္နိုင္ဘူးေပါ့။ တခ်ိဳ႕လည္း ငယ္တုန္းမွာ extrovert ျဖစ္ၿပီး အသက္ႀကီးလာေတာ့ introvert ဘက္ကို ေျပာင္းလဲလာတာမ်ိဳးလည္း ရိွတယ္။
ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ေလ တစ္ေယာက္တည္းလည္း ေပ်ာ္မွျဖစ္မယ္ ဆိုတာ သတိမေမ့ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။
ကိုယ့္အေၾကာင္းေလးကိုယ္ သိထားၿပီး ကိုယ့္အတိုင္းအတာေလးနဲ႔ကိုယ္ လူေတြနဲ႔ ခင္ခင္မင္ ေျပာဆို ဆက္ဆံမိဖို႔ အေလ့အက်င့္ လုပ္သင့္ပါတယ္။ မေၾကာက္ပါနဲ႔။ နည္းနည္းလည္း စိတ္ပင္ပန္းခံသင့္ပါတယ္။ သိပ္အမ်ားႀကီးေတာ့ မခံပါနဲ႔။ လူတခ်ိဳ႕ဟာ ခင္စရာေကာင္းပါတယ္။ သူတို႔ကို စိတ္ထဲမွာထားၿပီး လူလူခ်င္းဆက္ဆံေရးကို ျမတ္နိုးပါ။
လူေတြကို ရိုးရိုးသားသား ခင္မင္မိလို႔ ခံရမယ္ဆိုလည္း လူ႔ေလာကမွာ လူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ျပည့္ျပည့္ဝဝ ေနသြားလိုက္ရခ်င္တဲ့သူအတြက္ အဲဒီအတြက္ခံလိုက္ရဖို႔ ဘာမွ တြန္႔ဆုတ္ေနစရာမရိွပါဘူး။ လူေတြကို မရိုးမသားနဲ႔ ဟန္လုပ္ၿပီး မဆက္ဆံမိဖို႔ပဲ လိုတာပါ။
ဆက္ဆံေရးဟာ အႏုပညာတစ္မ်ိဳ႕းပါ။ ပညာတစ္မ်ိဳးပါ။
ဒီဆက္ဆံေရးနဲ႔ပဲ ေပ်ာ္႐ႊင္မႈေတြ ရရတာ စိတ္ခ်မ္းသာမႈေတြ ရရတာ ေနြးေထြးလံုျခဳမႈေတြ ရရတာ ေနာ္။
ဒီဆက္ဆံေရးေတြေၾကာင့္ပဲ ေမတၱာေတြ ေစတနာေတြ ျဖစ္ခြင့္ရေနတာေနာ္။
မြန္ျမတ္တဲ့ ေကာင္းမြန္တဲ့ လွပတဲ့ ဆက္ဆံေရးဟာ စိတ္ဓာတ္ကို ရင့္က်တ္ေစပါတယ္ ... ဂုဏ္သိကၡာေတြကို ျဖစ္ထြန္းေစပါတယ္။